Unieke proeverij met zoete witte wijnen van wereldklasse

EEN GEVOELIG ONDERWERP

De woorden ‘zoet’ en ‘wijn’ in één zin wekken algauw argwaan. De Caneis en Liebfraumilchs van deze wereld hebben hun sporen nagelaten. Zoet is niet hip. Als je een beetje wijnsmaak hebt tegenwoordig, hou je van droog. Een categorie die hierbij structureel tekortgedaan en over het hoofd gezien wordt, is die van de (edel)zoete wijnen. En dat terwijl er een enorme diversiteit aan stijlen gemaakt wordt, vaak middels bijzondere, artisanale wijnmaaktechnieken.

Zoete wijnen van hoge kwaliteit zijn bovendien veelal zeer complex en kunnen enorm oud worden. Ware contemplatiewijnen zijn het, oftewel wijnen om echt eens goed voor te gaan zitten. Reden te meer om deze unieke categorie in de schijnwerpers te zetten en de aandacht te geven die ze verdient.

DE LINE-UP

De proeverij bestond uit zestien zoete witte wijnen van over de hele wereld, gepresenteerd in vijf flights: Riesling Late Harvest, Liquid gold of Tokaj, Italy and Austria, Expect the unexpected en natuurlijk Sauternes, voor velen het summum van edelzoete wijnen. Binnen de flights werden de wijnen blind geschonken, dus zonder zicht op het etiket.

Everything happens for a Riesling

De bepalende factor voor de stijl van zoete Riesling is de mate van rijpheid van de druiven. Hoe rijper het fruit, hoe hoger het suikergehalte en dus het potentiële alcoholgehalte. Als de trossen lang genoeg hangen en de omstandigheden meewerken, kan zelfs edele rotting of bevriezing van de druiven optreden, wat de suikers nog verder concentreert. Edele rotting geeft de uiteindelijke wijn bovendien een eigen specifieke smaak.

In de eerste flight kwamen alle stijlen voorbij. We proefden tweemaal Auslese (Framingham Marlborough F-Series Riesling Auslese 2013 en Clemens Busch Mosel Falkenlay Riesling Auslese 2010), Eiswein (Dr. Loosen Mosel Riesling Eiswein 2016) en Beerenauslese (Reichsrat von Buhl Pfalz Ungeheuer Riesling BA 2011). Om deze drie stijlen, Auslese, Eiswein en BA, zo naast elkaar te proeven was buitengewoon leerzaam: het verschil in zoetheid en de invloed van botrytis (aroma’s van sinaasappelmarmelade, gedroogde abrikozen, honing en marsepein) versus bevroren druiven (sterk geconcentreerd druifeigen karakter) kwamen heel duidelijk naar voren. Dat de Clemens Busch uit 2010 bleek te komen, verblufte velen gezien de enorme jeugdigheid van de wijn. Door het relatief koele jaar was het zuurgehalte enorm hoog, maar zeer fraai verweven in de geconcentreerde smaakstructuur. ‘This wine can live forever’, was dan ook Günters commentaar.

Koningswijn Tokaj

In de tweede flight stond Tokaj centraal. Deze wijn is ’s werelds oudste botrytis-wijn. Tokaj beleefde zijn hoogtijdagen in de 18e eeuw, toen de wijn geïntroduceerd werd aan de Europese en Russische hoven. De wijngaarden in Tokaj werden ook als eerste ter wereld geclassificeerd, in 1730. De opeenvolging van de phylloxera-plaag, de ontmanteling van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en de Sovjet-overheersing maakten een einde aan de bloeiperiode. Inmiddels is de regio bezig aan een serieuze comeback. De unieke traditionele wijnmaaktechnieken zijn gelukkig bewaard gebleven en er worden nog altijd exceptionele wijnen gemaakt.

We proefden er twee, beide van Château Pajzos. Dit domein is in handen van de familie Laborde, eveneens eigenaar van het prestigieuze Château Clinet in Pomerol. De beide Tokajs hadden een zoetheid van 5 puttonyós (minimaal 120 gram per liter restsuiker). Het verschil zat ‘m in de leeftijd van de wijnen: de eerste kwam uit 2013, de tweede uit 2002. Met name de eerste wijn liet veel fruitexpressie zien, met indrukken van sinaasappelschil, abrikoos en honing. Günter legde uit dat dit typerend is voor jongere Tokajs: jongere, modernere wijnmakers streven eerder een fruitige dan een traditionelere oxidatieve stijl na. Hoe dan ook warem beide wijnen prachtig, de één duidelijk jeugdiger, de ander ontwikkelder. Met name de 2002 heeft een eindeloze afdronk.

Van Vin Santo tot TBA

In de derde flight stonden Italië en Oostenrijk centraal. Uit Italië kon natuurlijk de Vin Santo (gemaakt volgens de passito-methode) niet ontbreken. We proefden die van Chianti Classico-domein Isole e Olena, jaargang 2008. Uit Oostenrijk passeerden diverse specialiteiten de revue: Schilfwein (Sepp Moser Burgenland Schilfwein 2015), Ausbruch (Triebaumer Ruster Ausbruch Welschriesling 2017, inderdaad van de aanwezige Günter) en tot slot een TBA Muskat (Kracher Burgenland #5 Muskat Ottonel TBA 2004).

De odd one out in dit rijtje was overduidelijk de Vin Santo, die anders dan de overige drie wijnen gemaakt is in een uitgesproken oxidatieve stijl. Met z’n tonen van geroosterde hazelnoot en karamel zou je ‘m op de neus bijna kunnen verwarren met Madeira.

De absolute uitblinkers in deze flight waren de Schilfwein en de TBA Muskat. Eerstgenoemde, gemaakt van op strooien matjes gedroogde scheurebe, was perfect in balans en zo puur en zuiver dat de tranen je in de ogen sprongen. Laatstgenoemde, met de kenmerkende geur van oranjebloesem, had niet alleen een duizelingwekkende intensiteit, maar was ook nog eens enorm knap gemaakt. Een TBA van muskaat zie je zelden, omdat de druif erg kwetsbaar en moeilijk te verbouwen is. De hoge suikerconcentratie werd in balans gehouden door extreem hoog zuur, waardoor de afdronk prachtig schonend en geenszins plakkerig was. Een indrukwekkend rijtje!

Een rondje wereld, inclusief Dutch design

Deze flight was een zogenaamde ‘mixed bag’. Wat niemand had zien aankomen, was dat de eerste wijn van eigen bodem kwam! De Limburgse Apostelhoeve (Nederlands oudste wijngaard) maakte in 2018 een Late Harvest Pinot Gris in Nederlands jongste (en tot nu toe enige) appellatie Mergelland AOP. Niet helemaal op het niveau van de overige wijnen, maar wel erg leuk en verrassend om te proeven.

We vervolgden met Vouvray van niemand minder dan oppergod Huet (Domaine Huet Vouvray Le Mont Moelleux 2009). Deze klassieker van 100% laat geoogste chenin blanc was met z’n tien lentes nog piepjong en zelfs een tikje gesloten. Dit is wijn gemaakt voor een volgende generatie.

Na de Vouvray kwam dé zoete wijn van Zuid-Afrika aan bod: Vin de Constance (Klein Constantia Constantia Vin de Constance 2014). Op papier misschien ‘Nieuwe Wereld’, maar eigenlijk minstens zo’n klassieker als de Vouvray. Evenals de Tokaj vierde deze wijn, gemaakt van laat geoogste muscat de Frontignan, namelijk hoogtij in de 18e en 19e eeuw. Deze had een subtiele neus, en ondanks de behoorlijke hoeveelheid restsuiker ook een heel mooie balans: dat was in dit geval niet alleen aan de zuren te danken (die zeker aanwezig, maar niet extreem hoog waren), maar ook aan een aangenaam bittertje. Fraai!

We besloten het rijtje met de Noble One, een Australische Botrytis Semillon van De Bortoli (De Bortoli New South Wales Noble One Botrytis Semillon 2014). Dit is een schoolvoorbeeld van topkwaliteit Nieuwe Wereld zoet. Oogst 2014 toonde zich vrij open en iets breder in smaak met krachtig zoet in de aanzet, maar kwam in vergelijking met de vorige twee wijnen in de flight iets tekort aan complexiteit en vooral spanning. De stijl was echter een mooie opmaat naar de ‘sauv-sem’-blends die erop volgden.

Sauternes: leeftijd is ook maar een getal

Een proeverij van dit kaliber zou niet compleet zijn zonder een waardige uitsmijter. De laatste ronde draaide dan ook om – hoe kan het ook anders – Sauternes. Dat zelfs deze meest beroemde en prestigieuze zoete wijn het tegenwoordig niet gemakkelijk heeft – enkele châteaux moesten vorig jaar zelfs hun prijzen laten zakken omdat ze de wijnen niet verkocht kregen – zegt wel iets over de status van zoete wijnen (en, toegegeven, over de prijsstelling in Bordeaux).

Bij Sauternes zijn er twee belangrijke factoren van invloed op de geur en smaak. In de eerste plaats is dat natuurlijk de pourriture noble, die kan ontstaan dankzij de mist die gecreëerd wordt doordat de koude rivier de Ciron uitmondt in de warmere Garonne. In de tweede plaats is dat de rijping in kleine, vaak (deels) nieuwe eikenhouten fusten. Beide factoren waren duidelijk te onderscheiden in de laatste flight.

Het speciale verzoek was om tijdens het proeven extra aandacht te schenken aan de leeftijd van de twee wijnen. Makkelijke opdracht, zou je zeggen. Maar niets bleek minder waar. Exacte oogstjaren bepalen is natuurlijk lastig, maar zelfs over de kwestie welke van de twee de oudste is, waren de proevers niet eensgezind. Er ging dan ook een hoorbare ‘Wow!’ door de zaal toen bleek dat de tweede Sauternes maar liefst 24 jaar ouder was dan die in het eerste glas. We bleken Château Climens Barsac 2009 en Château Coutet Barsac 1985 in ons glas te hebben, laatstgenoemde nog in buitengewoon jeugdige conditie. U begrijpt wat het onderwerp van gesprek was tijdens de (overigens fantastisch bereide) lunch.

WORDT ZOET HET NIEUWE DROOG?

Goed, wat zijn de conclusies na deze sensationele proeverij? Zoet gedronken, zuur betaald? Allesbehalve! Wat een uiteenlopende, zeer kunstig gemaakte en uiterst complexe wijnen proefden we, met een immens bewaarpotentieel en een prachtig verhaal bovendien. Het is hoog tijd voor een herwaardering! Dat de zoete wijnmarkt altijd een nichemarkt zal blijven, daar kunnen we ons bij neerleggen. Het gaat nu eenmaal om exclusieve, en vaak ook prijzige wijnen, waar je vaak maar een glas van drinkt. Maar uit de mode? Altijd maar droog is zó 2018.